Sunday, October 4, 2009

Monbugiin material

http://www.studyjapan.go.jp/en/toj/toj0308e.html#1

Monday, July 6, 2009

Speech contest

国費留学生として地球のためにできること

バトゲレル ムンフドルジ

 私がはじめて新しい社会、新しい環境、新しい人間と会った日は、今年の4月1日です。つまり、この日は、私が日本へ留学した日です。私にとって日本は、留学の第一歩を踏み出す記念すべき国です。
 私は、国費留学生として、モンゴルの多くの人の中から選ばれて、日本へ来ました。国費留学生は、日本で勉強した後、モンゴルの政治に関わり、モンゴルの発展のために貢献しなければならないと思います。国費留学生は、自分のためではなく、国のために一生懸命勉強し、知識を深め、留学生の見本とならなければなりません。
 皆さんは、モンゴルという国にどのようなイメージがありますか。1990年、私が生まれたのと同時に、モンゴルの民主主義が始まりました。民主主義が始まったことにより、モンゴルは大きく変わりました。それまでは、人々は、モンゴルの国のために、牛や馬(家畜)を増やしてきました。しかし民主主義の後は、自分の利益のために牛や馬を増やすようになりました。これは、個人にとっては、確かにいいことかもしれません。しかし、民主主義により、モンゴルを自分のもののように考え、利己的に扱う人が増えてきたのではないかと、私は考えています。
 私が常に心を配っているのは、モンゴルの砂漠化です。砂漠化とは、「気候変動や人間の活動などによって、土地が乾燥し、植物がほとんどない地域となること」です。
 モンゴルは、砂漠化による土地の劣化が著しいと考えられている国の一つです。鳥取大学乾燥地研究センターの調査によると、世界の砂漠化の13%は自然的要因によるもので、87%は人為的要因によるものです。モンゴルは、1990年に民主主義になって以来、土地の約70%が砂漠となりました。
 どうしてモンゴルは、このような状態になってしまったのでしょうか。まず、ごみ問題があります。民主主義により、モンゴルは確かに豊かな国となりました。しかし、物が増えたと同時に、ごみも増えました。人々は、どこにでもゴミを捨てるようになりました。ごみが捨てられると、土地から水分や栄養分が失われます。
 次に、人々の知識不足があります。私が高校生のとき、日本からモンゴルにお客様が来て、私たちと一緒に、木を植えてくれることになりました。お客様が帰った後も、私たちは1週間に一度そこへ行って、木に水をやりました。ところが1ヵ月後、私たちがその場所へ行くと、私たちの植えた木の3分の2が誰かに切られてしまっていたのです。辺りには、ごみが散らばっていました。私は、本当に悲しくなりました。もし一緒に木を植えてくれた日本人がこれを知ったら、私たちモンゴル人を信じる気持ち、モンゴル人を助けたいという気持ちはなくなるでしょう。モンゴル人が、私利私欲のためにこのようなことをし続けたら、どんな結果になるでしょう。それを考えると、私はとても怖いです。
 これらの環境問題は、モンゴルだけの問題ではありません。現在、砂漠化は、世界の陸地の4分の1、世界の人口の6分の1に影響を与えていると言われています。さらに将来、地球上の砂漠はますます増えて、地球環境や食料供給にたいへんな悪影響を及ぼすだろうと言われています。
 世界の環境問題を考えるとき、悪いのは先進国の人たちだとよく言われます。しかし私は、先進国の人たちだけが悪いとは思いません。発展途上国の人たちも意識を高め、正しい知識を身に付けなければならないと思います。様々な国に、いろいろな文化と人々が存在していますが、私たちは一つの地球に一緒に住んでいます。ですから、モンゴルの問題は地球の問題に、地球の問題はモンゴルの問題になるべきです。今、私は東京日本語教育センターで、国費留学生として日本語を勉強しています。将来のモンゴルを発展させるために、私に何ができるでしょうか。
 東京日本語教育センターには、文化や考えが違うたくさんの人々が一緒に学んでいます。日本に来てまだ2ヶ月ですが、すでに多くの人々と友だちになりました。私は日本で勉強した後、モンゴルへ帰ります。様々な国から来た友達も、皆それぞれの国へ帰ります。私は彼らと、ずっと連絡を取り続け、母国と他の国との架け橋となって、活躍することができると思います。
 ここにいる皆さんも、様々な国から来ていると思います。皆さん、地球を守るために、ぜひ留学生としてできることを自分から始めましょう。

Monday, November 12, 2007

S.B.Nichole "Tsagaan buga"

Enehuu nom ni 13-r zuund Yoponiig dovtolson mongol tsereg "Kamikaze" hemeeh dalain har shuurgand suirelgui Yoponii arald esen mend gazardsan hemeen tuuhiig uurchilj bichsen zohiomol tuuhiin tuhai uguuleh yum. Mongolchuud yoponiig ezelj bidnii nuudliin soyol yoponiig erhsheeldee oruulsan tuhai uguulsen yum. Yoponii ard tumnii aj amidral mongoljij, mongol yosond uusan shingej mongol turiin negeehen heseg bson hediich yopon ardiin soyloo geelgui hadgalj chadsan tuhai uguulne. Unshigch minii huvid ene nomiig erevhiilen olj unshaad tuuhiin oi dursamjtai heseg hugacaand hamt bsandaa uneheer setgel hangaluun bna. Zurhnii gund orshih uvug deedseeree baharhah setgel ulam badarch zan zanshil zorig tevcheert ni sugdun bishirmuu bi.
Zohiold surguuliin togtolcoonii bool bolj usuugui eceg eh, eh oron, hangai delhii, ezen haanaa hairladag erelheg huchtei Taaka hemeeh huvguunii tuhai uguulsen baidag.
Nomnii II-r hesegt uguulehdee ard tumnii aj amidral, mongoljson niigmiig urnaar ingej durselj bna:
Taakagiinh geree buulgaj bh ued uvliin anhnii cas hayalj ehlev. Hurshiin erchuud geriin hatuu zoton gadar, zuzaan esgii dotriig evheh, burgasan hana, uniig salgaj bagclah, modon shal davharlaj huraahad tuslav. Bugd shuurhailan hudulsun tul hagas cagiin dotor geree achaalj duusaad hudluhud belen boljee. Yopon tengisiin davsaar amtalsan suutei cai togoond bucalj, erchuud gel toiron suuj, tom aygatai caigaa bariad ireh uvliin ungu, noos aris, mahnii une, an, mongol buh, toirog boks, suriin tuhai huurulduv. Emegteichuud uvuljuunduu turuulen ochij, baishindaa salhi oruulan tseverlegee hiij uvliin tursh tasargaggui galaa tulne. Ergen toirond tuleh tulee elbeg bna.
Ert ued ene orniig erhsheeldee oruulsan buten jiliin tursh gert suudag bulaan ezlegch nar orchindoo zohicoh bson bolovch cas ih ordoggui huiten nutagt odoo ch hurtel jiliin tursh mongol gert suudag humuus bdag. Ene ni amidrald zohicson gej helehed hecuu agaad ene nutagt uvul bolohoor baishind shiljin shuuh bson ajee...
Enehuu nomiig maani EMOS- club-n Naranbayar ah maani mongol helnee uneheer saihan orchuulj unshigch bid nart oilgohod duhum bolgoj ugsun bilee. Naranbayar ahdaa bayarlalaa


Erhem taniig ene nomiig zaaval olj unshin uuriin dugneltend hureerei gej zuvluh bna.

Tuesday, November 6, 2007

Yaduural

Yagaad ch yum uuriinhuu mongol helniihee hicheel deer tavih gej beldej irsen iltgelee bichmeer sanagdaad bichiheer shiidlee. Yaduural manai ornii huvid nen terguunii asuudal bolood bgaa bilee.
1995 ond Delhiin banknaas yavuulsan sudalgaagaar manai ornii niit hun amiin 36% buyu 0.8say hun yaduu bsan. Undesnii statistikiin gazriin sudalgaagaar 1998 ond yaduural ni 35.9% bolson ba 2001 ond yaduurliin huvi bas l buuraagui yum. Manai ornii huvid hun amiin amijirgaanii dood tuvshing togtooh zamaar yaduurliig todorhoilj bgaa ba yaduurald urtuh baga orlogotoi hun am 27% bgaag toocvol hun amiin talaas iluu huvi ni yaduu amidarch bh yum.
Kalipornii ih surguuliin professor Kit Griphinii temdeglesneer " Herev yaduurliig hool hunsnii gachigdal, orlogiin homsdol gej uzvel 18s deesh nasnii hun amiin 31.8% ni mun, anhan shatnii surguulias deesh bolovsrol mergejil oloh bololcoonii homsdol, tsever usnii gachigdaliig nembel nasand huregchdiin 70.7% yaduud toocogdono gesen bdag. Zasgiin gazraas 1994 ond " Yaduurliig buuruulah undesnii hutulburiig bolovsruulan hergejuulj ehelsen ba 1996-2000 ond 14.4 say am dollar zarcuulahaar tuluvlusun bna. Yaduurliig buuruulah undesnii hutulburiig heregjuulehed gadaad uls ornuud, olon ulsiin baiguulagiin zeel tuslamj shiidverleh uureg guicetgedeg buguud Mongol ulsad uzuulsen hugjliin alban yosnii tuslamj ni barag 1.9 ter bum am dollar-tai tencej bgaa ni 850 orchim myangan yaduuchuudtai manai ornii huvid iheehen undur too yumaa. Yaduurliin bdal, orlogiin bolon chadavhiin yaduural bii bson shaltgaan zergiig manai ediin zasagch sudlaachid gadaad, dotoodiin sudalgaa shinjilgeenii baguud chamlaltgui sudalsan. Harin yaduurliig yaj boditoigoor buuruulah ve? gesen asuudal tur zasgiin bodlogo bolovsruulj shiidver gargagchid bolon ajil olgogch ezed, buhii l shatnii biznes erhlegchdiin " tolgoinii uvchin " bolmoor bna. Yaduu bna geed ulsaas olgodog halamjiin tegemjee nemeh uu, yaduu bna geed gadaad dotoodiin zeel tuslamjiin baraa tugeesneer yaduurliig buuruulj chadah uu? Harinch turiin nuruun deerh achaa ulam nemegdeh yum.
Tegvel yaduurlaas garah garc ni yu ve? Minii bodloor yaduurlaas garah garc bol hun amiig yamar negen hemjeegeer todorhoi orlogiin eh uusvertei bolgoh yavdal buguud ingesen tsagt l yaduurliig say neg buuruulj chadah yum. Zah zeeliin ediin zasgiin nuhculd hum amiin orlogo ni:
-umchuus oroh orlogo
-hudulmuruus oloh orlogo gesen undseb 2 eh uusvertei bdag. Tegvel end umch gesen asuudal garch irj bna. Umchgui hun tegeed yah yum be gesen asuult tanid turj bj boloh yum. Hun bolgond umch baigalias zayasan umch bdag buguud ter ni " ajillah huch " buyu tednii hudulmur erhleh chadvar ni yum. 90 ond Manai ornii hudulmuriin nasnii hum amiin 83% ni hudulmur erhelj bsan. Getel 2000 onii statistikiin sudalgaagaar ene uzuulelt ni 58.8% hurtel buurchee. Uuniig dagaad urhiin mungun orlogod calingiin ezleh huvi 1992 ond 61% bsanaas 2000 ond 37.4% bolj buursan. Edgeer too barimt ni manai ulsad neg talaas ajillah huchnii ashiglalt hangaltgui nuguu talaas hudulmuruus oroh orlogo ers buursniig haruulj bgaa buguud ene buhen ni manai ornii yaduurald iheehen nuluulj bna. Ecest ni dugnen helehed yaduurlaas garah gol arga zam ni tur zasgaas ajillagchdiinhaa hudulmuriin unelemjiig boditoi togtooj calin hulsiig ajliin chadvartai humuust ajillah sonirhol turuuleh hushuureg bolgoh yavdal yum. Harin hudulmuriin asuudal hariucsan turiin bolon erdem shinjilgeenii baiguullaguud ajilchdiin erh ashgiig hamgaaldag uildverchnii baiguulaguud biznesiin buhii l baiguulaguud ni deerh asuudald gol anhaarlaa handuulj ajillah ni yaduurlaas garh garcad nuluulj chadah hamgiin chuhal zuil bolood bna.

Ashiglasan nom: Shinjleh uhaan setguulees

Thursday, November 1, 2007

Minii handlaga

Minii muruudul
Minii muruudul bol bi mongol ornii hugjil devshil unuugiin busad hugjingui ornuudiin tuvshind hurehuic ter uurchlult shinechleltend orolcoh yavdal yum. Uuriin orniihoo niigem ediin zasgiin aldaa dutagdaltai togtolcoog olj sudlah yum. Ulmaar tuuniig zasan zalruulah uil ajillagaand uuriin naiz nuhud bolon olon olon bagsh nariinhaa tuslamjtaigaar idevhitei orolcoh yum. Mongol ornii ireedui bolson zaluu ueiiin husej muruudsun Shine niigmiig burelduulen bii bolgohod tedentei hamtran ajillah yavdal yum. Shine Mongol orniig buteen baiguulahad shin ueiin zaluus ter tusmaa Shine Mongol ahlah surguuliin oyutan suragchidtai hamtran ajillaj uur uursdiin zorilgodoo hureh ter muchiig harah yavdal bol minii muruudul.
Yopon ornii tuuh soyoltoi tanilcaj ih surguulid suralcan undur hugjiltei tehniktei ajillaj ulmaar uuriin orond nevtruulj uls orniihoo hugjild tus boloh uil ajillagaand orolcoh minii bas neg muruudul. Tegeed ch zogsohgui:
1. Mongol orniig hen haash ni yaj joloodoh bol?
2. Mongol oron heden ond gehed hugjliin undur tuvshind hurch hangaluun amidraltai boloh bol?
3. Hun turulhtun heden on gehed uvchin emgegiig tusahgui boltloo hugjih bol?
4. Ih hugjliig dagan garch irj bgaa olon asuudluudiig yaj shiidverleh bol geh met asuultuudad hariult olohiin tuluu suralcah ni Minii muruudul.
Zuv sanaa bodloor hicheen suralcaj niigemdee bie hun bolon tuluvshihiin tuld tuushtai hudulmurluh ni minii yag odoo hiij chadah zuil mini bolood bna. Harin ireeduid yamar mergejil ezemshij tuuniigee yaj ashiglah ni hun buriin muruudul bdag baih. Odoo ued Nano materialiin uildverlel erchimtei hugjij nano tehnology undur tuvshind hursentei holbogduulan yoponii deed surguulid nano tehnology-iin enjiner-iin chigleleer suralcah ni minii hamgiin tom muruudul. Uuriin mergejilee eruul mendiin shinjleh uhaand boditoigoor ashiglan humuus uvchind baga urtuh tal deer gol anhaarlaa handuulah yavdal yum. Hugjil-iin undur tuvshing dagaad hun turulhtunii aidas bolson olon shine uvchin garch irj bgaa buguud tedgeeriig sudlan suralcah bolno.

Wednesday, October 31, 2007

Minii handlaga

Mongoliin hugjil ba Minii uureg.
Ene sedviig songoj avsan shaltgaan maani achit olon bagsh nar, nad nuhudduu yamar husel muruudultei hun bolohoo jaahanch bolov taniulah gesen uchraas yum. Bi heterhii erdej bardsan ongiroo huuhed shig sanagdaj baij boloh yum. Bidnii dund mash tom husel muruudultei olon zaluus mur zeregcen alhaj bgaa. Ted bugd l muruudluu hen negentei yarij bieluulehiin tuld surch hudulmurluj niigemd todorhoi gesen uuriin bair suuriig olj avdag. Tednii negen adil bi ch gesen hedhen jiliin daraa uuriin bair suuriig ezleh bolno gedegtee itgeltei bna. Henees ch iluu oilgolcson angiin nuhud and naiz nariinhaa hamt andiin jurmiig martalgui nuhurluj aldaatai bodlogo doroi niigmiin buruu buhniig zasan zalruulah gesen negen setgeleer hamtran ajillah ni mongol ornii hugjild oruulj chadah bidnii huvi nemer baih bolov uu. Ene huslee bieluulehii tuld naran ulsad suralcaj medleg bolovsrol, setgehuin hureegee deeshluuleh bno. Ulmaar mongol ornoo gesen setgeleer handsaar irsen senpai nariinhaa zalgamj halaag avah ni Minii uureg baih bno. Yaduu geh todotgoltoi ard irged yadarch yavaa geh todotgoltoi niigmiinhee olon asuudliig zohicuulah ajild setgelee zoriulah ni Bidnii uureg. Shine Mongol orniig buteen baiguulah uurchlult shinechleltend gar biye orolcuulj Mongol turiin amidarliin negen heseg bolj ard tumniihee elch ni bolon amidrah ni eh orondoo oruulj chadah bas negen huvi nemer mini baih bolovuu gej bodoj bna.
Bi erch huchtei zaluu nasandaa:
1. Mongol er hunii chadvariig buruu oilgodog, ulmaar bidniig hundeldeggui, bidend itgedeggui tedgeer humuusiin bodliig buruu baij gedgiig medruuleh bolno.
2. Aldaatai zasaglaliin yavcgui bodlogiig shinechlen zasaj shine niigmiig buten baiguulj uls turiin elch bolno.
3. Negen setgeleer negdsen and naiz nartaigaa niilj Mongoliin ireeduig zuv joloodoh zalgamj holboog baiguulahiin tuld ajillah bolno.
Edgeer bol minii mongol orond oruulj bui huvi nemer maani baih bno gegegt itgeltei bna. Ta buhend 10-n jiliin ahlah angiin neg suragch demii hooson zuil yarij bna gej bodogdoj boloh l yum. Gevch bi ene huslee martalgui olon olon zaluusiin adil mongoliin ireeduid uuriin huvi nemriig oruulah bolno. Uunii tuld yag odoo hiij chadah zuil maani shantralguigeer erch huchtei suralcah yavdal yum. Ene bol minii ireedui.

Minii handlaga

10-n jiliin daraah Bi.

Unuudur 2007 ond bi arvan jiliin ahlah angiin negen suragch. 10-n jiliin daraah amidralaa gerel gegeetei sain saihan talaas ni tusuulj bna. Bi 10-n jiliin daraa uuriiguu tiim hun bolcon, iim ajil erhelcen hun bna geheesee iluuteigeer 10-n jiliin daraa manai niigem yamar boloh bol gesen talaas ni boddog. Unuudur manai uls maani yaduu amidraltai bgaag hun bolgon l medej bgaa. Ed hurunguus gadna oyun sanaanii yaduu uzlees hun ard ni salj hagacaj chadahgui bna. Ard tumnii ihenh ni yaduu amidralaaraa turii barij hen negen bayan hund uruvduulj amar hyalbaraar mungu olohiig tuiliin zorilgoo bolgochood bnauu geltei.

Zaluuchuud ni medleg bolovsroloos iluu zugaa cengeld anhaarlaa handuulj udur honogiig negen ursgalaar ungruunu. Alivaa uil heregt uursdiin setgel hudluluur handaj aldah ni olon. Aldsan hoinoo hun bur l alddagshd gesen terhuu aharhan bodoldoo hutlugdun uursdiin aldaataigaa evlerdeg. 10-n jiliin daraa humuus uursduu l bolj baival busad hun hamaagui gesen uzeld barigdchihviidee. Yaduu humuus ni baychuudtaigaa haricah chadahaargui ih zai manai niigemd uuschihsen baihvii.

Magadgui 10-n jiliin daraa ard tumen ni arai uur bodol, uur uzel handlagatai bolcon baih biz. Humuus ajillaj hudulmurluhiin une ceniig mederch zaluuchuud ni bolovsroliig iluud uzej amidraliig uur uncguus hardag boloh baih. Hotiin soyold nevterch hun hunee hundleh, bie bienee hairlah medremjtei bolcon bna baih gej bodoj bna.

Harin bi

10-n jiliin daraa yopon ulsiin ih surguulid suralcaj mongol hunii aviyas bileg, ur chadvariig busad humuust haruulah bolno. Senpai nariinhaa itgeliig aldalgui tednii negen adil mongol turiin suldiig uuduu badartal hicheen zutgesen zaluu boloh bno. Olon niigemtei harilcaj tendees suralcaj olnii tanil mongol zaluu bolohiin tuluu hicheen zutgene. Ene buheniig ganc bi bish olon olon naiz nariinhaa harilcan tuslamj hamtiin hucheer bosgoh bno. Bi hunii yosnoos suralcaj hunii tuluu gesen negen setgeleer ajillah bolno gedgee ilerhiilj bna. Ene 10-n jild chadahguimaa gehed daraagiin 10-n jild bi zorilgodoo hureh alhamuudaa tuushtai hiih bno. Andiin jurmiig martalgui, amidraliin yosnoos hazailgui ireedui ruu zorigtoi alhah bno.